Jan Pisuliński

Jedną z pierwszych ważnych decyzji narzuconego Polakom przez Józefa Stalina Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego było podpisanie 9 września 1944 r. z rządem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej umowy o wymianie ludności. Początkowo miano ją zakończyć do lutego następnego roku, ale układ był wielokrotnie przedłużany i ostatecznie protokół kończący akcję wymiany podpisano dopiero 7 maja 1947 r. Przewidywał on możliwość dobrowolnego wyjazdu z Polski wszystkich osób narodowości ukraińskiej. Zdecydowana większość nie chciała jednak dobrowolnie opuszczać rodzinnych domostw i ruszać w nieznane, do czego terrorem zniechęcało też podziemie UPA. Od września 1945 r. trzy dywizje Wojska Polskiego zaczęły więc pod przymusem wysiedlać ludność ukraińską początkowo z czterech powiatów ówczesnego województwa rzeszowskiego – leskiego, lubaczowskiego, przemyskiego i sanockiego, gdzie podziemnie ukraińskie było najsilniejsze. Akcję tę przeprowadzono w brutalny sposób, strzelając do uciekających, bijąc opierających się i siłą zmuszając do podpisania deklaracji przesiedleńczych. Wiosną 1946 r. przesiedleniem objęto także Ukraińców z powiatu jarosławskiego oraz powiatów hrubieszowskiego, tomaszowskiego i włodawskiego w ówczesnym województwie lubelskim. Ogółem z 22 powiatów południowo-wschodniej Polski wyjechało prawie pół miliona osób narodowości ukraińskiej, z tego ćwierć miliona deportowano siłą. Książka jest pierwszą naukową monografią tego przesiedlenia, przedstawia także losy przesiedlonych w pierwszych latach życia na sowieckiej Ukrainie.

***

Dr hab. prof. UR Jan Pisuliński, urodzony 1968 r. w Rzeszowie. W 1992 r., po ukończeniu studiów historycznych w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie, rozpoczął pracę na stanowisku asystenta w Zakładzie Historii Powszechnej Najnowszej Instytutu Historii macierzystej uczelni. W 2000 r. obronił doktorat, opublikowany w 2004 r. pod tytułem Nie tylko Petlura. Kwestia ukraińska w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1923, przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej. W latach 2000–2005 pracował dodatkowo w Biurze Edukacji Publicznej Oddziału IPN w Rzeszowie. W 2010 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego. Od lutego 2011 r. pracuje na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Uniwersytecie Rzeszowskim, obecnie kieruje tam Zakładem Historii Najnowszej. Jest autorem ponad 60 publikacji naukowych, dotyczących głównie stosunków polsko-ukraińskich. W  kwietniu 2017 r. nakładem Wydawnictwa Libra PL ukaże się jego książka Akcja Specjalna ,,Wisła”.